چانھن پي اسان چست ڇو ٿي ويندا آهيون

"دريا خان سنڌي"

جيڪڏهن اوهان پيٽرول انجڻ ۾ ڊيزل وجهندا تہ گاڏي جي انجن هلڻ بجاء بيھي رھندي ۽ جڏهن انهي انجڻ ۾ پيٽرول وجھبو تہ اھا هلڻ نہ پر ڀڄڻ شروع ڪندي آھي. اهو ئي حساب ڪجھ انهن ماڻهن جو آهي جيڪي چانھن پي ڀڄڻ لڳندا آهن ۽ حد کان تڙا کڙا ٿي ويندا آهن.

سوال اڀري ٿو آخر ائين ڇو؟

آخر چانھن پي ڪري اسان ايترا چست يا سرگرم ڇو ٿي ويندا آهيون؟ 

ان ڳالھ کي ڄاڻڻ لاءِ اسان کي پهرين ڪجھ بنيادي شين جي باري ۾ پنهنجو خيال چٽو ڪرڻو پوندو. اول اسان جي دماغ ۽ پوري جسم ۾ ھڪ جڳھ کان ٻي جڳھ تائين پيغام اعصابي يا تنتي گهرڙا پهچائيندا آهن. ٻيو هي تنتي گهرڙا پاڻ ۾ ڳنڍيل ناهن هوندا پر انهن جي وچ ۾ ڪجھ وٿي هوندي آهي. انهي وٿي مان پيغام مختلف ڪيمياڻ جي شڪل ۾ اڳئين گهرڙي تائين پهچن ٿا، انهن ڪيمياڻ کي نيورو اعصابي نفوذو Neurotransmitter  ۽ وٿي کي سائڻي وٿي Synapse gap  چئبو آهي. جڏهن تہ گهرڙن جي اندر پيغام تحرڪن Charges جي شڪل ۾ سفر ڪندو آهي. 

هاڻي اچون ٿا چانھن جي طرف اوھان سڀني کي علم هوندو تہ چانھن ڪيفين جي گهڻي مقدار پنهنجي اندر رکندي آهي، هي ڪيفين اسانجي تنتي سرشتي Nerve system ۾ وڃي ڪري هڪ اعصابي نفوذو ايڏون Adenosine neurotransmitter جي جڳھ وٺي ٿو ۔ ايڏون Adenosine اسانکي آرام ڏيڻ يا سست ڪرڻ وارو نفوذو آهي، ڪيفين ايڏون جھڙي ئي جوڙجڪ رکندي آهي انهيءَ لاءِ هي ڪيفين تنتي سرشتي ۾ وڃي ايڏون Adenosine جي جڳھ وٺي ڇڏي ٿي ۽ پوءِ اسان جي دماغ کي هوشيار يا سرگرم ڪري ڇڏي ٿي. 

بلڪل انهيءَ وقت جڏهن هي ڪيفين ايڏون Adenosine

 جي جڳھ وٺي ٿي اسان جي جسم ۾ هڪ ٻيو هارمون اڏور Adrenal بہ خارج ٿيندو آهي، هي هارمون اسانجي رت جي داٻ کي تيز ڪري ٿو مطلب هوشيار ڪري ٿو ۽ رت جي وھڪ کي گهٽ استعمال وارن جڳهن کان گهڻو استعمال ٿيندڙ جڳهن جھڙوڪ ٻانھن، ڄنگهن ۽ معدي ڏانھن اماڻي ڇڏي ٿو. ائين هڪ ماڻهو جڏهن چانھ پيئندو آهي تہ هو پاڻ کي تڙو کڙو محسوس ڪندو آهي. ھاڻي اتي اچي اڻ ڏٺل ڄار سامھون اچي ويندو آهي. اهو ڄار ڪيفين واگر عادي بنائڻ جي صلاحيت رکندو آهي، مطلب اسان جيتري ڪيفين وٺنداسين اوتريون ئي ان جون وصولي جڳھون Receptor sights بڻبيون ۽ ايڏون Adenosine ختم ٿيندا ۽ پوءِ ان کي مڪمل ڪرڻ لاءِ اڃان ڪيفين جي ضرورت محسوس ٿيندي آهي. ائين ڪيفين ڪنهن بہ ماڻهو کي پنهنجو عادي بڻائي ڇڏي ٿي.

ان لاءِ اسان ماڻهن کي چوندا آهيون

”يار تون تہ چانھن جو وڏو عادي آهين“

حقيقت ۾ اهو ماڻهو چانھن جو نہ پر ڪيفين جو عادي بڻجي ويندو آهي.