فلو

   Flu فلو 

   امتياز علي

انفلوئنزا الطالوي زبان جو لفظ آهي. ان جو مطلب (انفليوئينس) آهي. هي هڪ قديم نالو آهي. ۽ وچولي عمر جا طبيب هي سمجهندا هئا ته ان جي وجھ ستارن جو اثر آهي. وري ڪجھ عرصي کانپوءِ هن جي زبردست لهر ايندي رهندي هئي. هي اها بيماري آهي جنهن جي هڪ ڇڪتاڻ 1918ع پنج ڪروڙ ماڻهن ماريا هئا. جڏهن هي اهڙي وبائي شڪل اختيار نٿو به ڪري ته تڏهن به خطرناڪ آهي. هر سال اڍائي کان پنج لک ماڻهون ان جي وجھ جي ڪري زندگي وڃائي ڇڏيندا آهن. اڄ سائنسدان اهو ڄاڻين ٿا ته هن جو واسطو ستارن سان ناهي بلڪي وائرس سان آهي. صرف ڏھ جين رکڻ وارا وائرس جيڪي بيمار ماڻهن جي کنگھ، نڇ ۽ وهندڙ نڪ جي ذريعي ڦهلجندو آهي. هڪ ڀيرو هي نڪ يا ڳلي تائين پهچي وڃي ته پوءِ ساھ جي نالي جي ڀَت ۾ تباهي مچائي ڇڏيندو آهي. هتي هي بلغم ۽ لائنگ کي تباھ ڪري ڇڏيندو آهي جيئن ڪير ڏانٽي سان فصل ڪٽي ڇڏي.

صحتمند ماڻهن ۾ مدافعتي نظام ڪجھ ڏينهن ۾ هن تي جوابي ڪاروائي ڪري صفايو ڪري ڇڏيندو آهي. فلو ۾ سور، بخار ۽ ٿڪاوٽ ٿيندي آهي. هڪ هفتي ۾ ٺيڪ ٿي ويندو آهي. پر ان جو شڪار ماڻهن ۾ هڪ وڌيڪ لاڳاپو انهن جو هوندو آهي جتي خطرناڪ انفيڪشن ٿي ويندي آهي. خلين جي هي ٻاهرين تھ جنهن کي فلو جو وائرس نقصان پهچائيندو آهي، گهڻئي نقصان پهچائيندڙ پيٿوجن جي خلاف رڪاورٽ بڻجندي آهي. 

پيٿوجن ( نقصان پهچائيندڙ جراثيم) بلغم ۾ ڦاسي پوندا آهن ۽ دفاعي نظام جا خليا انهن جو صفايو ڪري ڇڏيندا آهن. جڏهن هي ٻاهرين تھ فلو جو وائرس ڪٽي ڇڏيندو آهي ته پيٿوجن کي موقعو ملي سگهي ٿو ته هو خطرناڪ انفيڪشن ڪري سگهن جيڪي خطرناڪ بہ ثابت ٿي سگهي ٿي. تقريبن ، هڪ هزار مريضن مان هڪ ۾. 

انفلوئنزا اهڙو وائرس آهي جيڪو ماضي ۾ الهائي ماڻهن جي لاءِ موت جو سبب بڻيو آهي. ۽ هر سال پنهنجا شڪار ڪندو آهي پر حيرت انگيز طور تي هي ڳجهو آهي. موسمي فلو عام طور تي انهن جي لاءِ خطرناڪ آهي جنهن جو مدافعتي نظام هن وائرس کي قابو نٿو ڪري سگهي. خاص طور ننڍن ٻارن ۽ پوڙهن ماڻهن تي. پر 1918ع جي وبا جهڙن واقعين ۾ هي خاص طور تي مضبوط مدافعتي نظام وارن جي لاءِ بہ خطرناڪ ثابت ٿيو.

پنهنجي تمام ڳجهائي جي باوجود بہ هي واضع آهي ته هي آيو ڪٿان آهي؟ انسان کي ٿيڻ وارين سڀني ڇڪتاڻ کي پکين ۾ ڳولهيو ويندو آهي. ان کان سواءِ ٻيا به الهائي آهن  جيڪي انسانن کي ناهن ٿيندا. الهائي پکين ۾ اهو وائرس موجود رهندو آهي. پر بيمار نٿو ڪري. هي انهن جي ساھ جي نالي ۾ ناهي، بلڪي آنڊن ۾ هوندو آهي. پاڪخاني جي ذريعي نيڪال ٿيندو آهي. اهڙو پاڻي پيئڻ سان ٻين پکين ۾ پهچندو آهي.

پکين جي فلو جي ڪجھ ڇڪتاڻ جنس جي رڪاوٽ پار ڪري انساني وائرس ٺهي ويا. الهائي ناڪام جمپ رهيا هوندا. ڇو ته پکين ۾ انهن جو قدرتي گهر آهي ۽ هي انهن انسانن ۾ ڦهلجڻ مشڪل بڻجندو آهي. 2005ع ۾ هڪ ڇڪتاڻ (ايڇ 5 اين 1) ڦهليو جيڪو عام فلو کان ڪجھ وڌيڪ خطرناڪ هو. برڊ فلو انسان مان انسان ۾ وڃي نه پئي ٿي سگهيو، صرف پکين مان انسان ۾ ٿيندو هو.

 

فلو جو وائرس پنهنجي جينز جي ڪاپي ٺاهڻ ۾ سست آهي ۽ غلطين جو انگ وڌيڪ آهي. انهي وجھ جي ڪري ميوٽيٽ، ڦير هئڻ جي رفتار وڌيڪ آهي. هي ميوٽيشن، ڦير گهير هن وائرس جي لاءِ فائديمند آهن. ۽ ميوٽيشن ڦير گهير هي جلد انسانن کان متاثر ٿي سگهي ٿو. ڪجھ ميوٽيشن، ڦير گهير ان جي شڪل تبديل ڪنديون آهن، جنهن جي ڪري هي انسانن کي چڱي طرح جهلي سگهي ٿو. ڪجھ ان کي انساني جسم جي گرمي پد ۾ رهڻ جي قابل ٺاهينديون آهن جيڪو پکين جي مقابلي ۾ گهڻئي ڊگري گهٽ آهي. 

پکين ۾ هي آنڊي سان پاڻي سان آنڊي ۾ پهچائيندو آهي. انسانن ۾ هي ساھ جي نالي، قطري ۽  پوءِ ساھ جي نالي ۾. سياري ۾ هي جلدي ڦهلجندو آهي، خاص طور تي جڏهن نمي گهٽ هجي. خيال هي آهي ته موسم ۾ وائرس سان ڀريل قطرا ڪلاڪن تائين فضا ۾ رهندا آهن جنهن جي ڪري ان جي پھچ آسان ٿي ويندي آهي نمي واري موسم ۾ هي جلدي ڪري پوندا آهن. 

گهڻئي دفعا فلو هڪ قطري تي سوراي ڪري نئين ميزبان کي انفيڪٽ، متاثر ڪندو آهي جنهن کي پهريان ئي هڪ ٻئي طرح جا وائرس انفيڪٽ، متاثر ڪيل هوندو آهي. جڏهن هي ٻئي خليي ۾ ملي وڃن ته گڙبڙ ٿي ويندي آهي. جڏهن ميزبان خليا انهن ٻنهي جي ڪاپي ٺاهڻ جي حڪم کي پورو ڪندو آهي ته جيئن پاڻ ۾ ملي ويندا آهن. هي ائين آهي جيئن وائرس جنسي عمل ڪري رهيو هجي. ٻنهي “والدين” جا جين جو ميلاپ ٿي ويندو آهي ۽ نيا ميل ٺهندا آهن. 

فلو جي تاريخ ۾ اهڙن واقعن اهم ڪردار ادا ڪيو آهي. وائرس پنهنجي جينز جو مٽا سٽا ڪندا آهن. ڪجھ وڌيڪ ئي گهٽ موقعن ۾ وائرس انساني فلو ۽ پکين جي فلو جي وائرس جو ميلاپ ٿي چڪو آهي. هي هڪ تباھ ڪندڙ واقعيو آهي. ڇو ته هي نئون سٽرين، ڇڪتاڻ آساني سان هڪ شخص کان ٻئي شخص ۾ وڃي سگهي ٿو ۽ ڪنهن به انسان وٽ ان جو دفاع ناهي ٿيندو.

هر سال پکين ۾ فلو وائرس تبديل ٿيندا رهندا آهن. هي انهن کي تباھ ٿيڻ ۽ ختم ٿي وڃڻ سان بچائيندو آهي. صرف انسان ئي نه،، گهوڙا، ڪتا ۽ ٻيا مماليا به پکين کان هي وائرس وٺي چڪا آهن. هڪ وبا سوئر مان 2009ع ۾ ڦهلي هئي. ميڪسيڪو کان شروع ٿيڻ وارو سوائن فلو ۾ بدڪ، سوئر ۽ انسان جي فلو جي وائرس جو ميلاپ هو. 

فلو جي وائرس کي ڦهلڻ کان بچڻ جو سڀ کان سٺو طريقو هٿن جي صفائي آهي. سائنسندان ان جي ويڪسين ٺاهڻ جا بهترين طريقا ڳولهي رهيا آهن. جيڪي اها پيشنگوئي ڪن اچڻ واري سيزن ۾ ڪهڙو فلو وائرس خطرناڪ ٿي سگهي ٿو. هاڻ اسان فلو تي قابو حاصل ڪرڻ ۾ ته ڪامياب ناهيون ٿيا پر انهي جي ڪري اسان ستارن جي طرف نٿا ڏسون.