جين کان جان تائين - جاندار جي اڏاوت - جين (14)

جين کان جان تائين - جاندار جي اڏاوت - جين (14)

جنسي طور تي ترقي نسل ۾ پورو جاندار خالي هڪ خلي تائين محدود رهجي ويندو آهي، ۽ پوءِ ان هڪ خلي کان اوڙهو ئي جاندار وري ريڪور ٿيندو آهي، انفارميشن اڳئي نسل تائين پهچائڻ جي غيرمعمولي مسئلي جو غيرمعمولي حل جين آهي جيڪو جاندار جي سڄي انفارميشن کي هڪ خلي ۾ گڏ ڪري ڇڏيندي آهي، سڄي انفارميشن جيڪا ان جاندار جي مختصر اڏوات ڪري ڇڏيندي آهي، پر ان هڪ خلي سان جاندار ڪيئن ريڪور ٿي ويندو آهي؟ 

ڄنگهون، ٻانهون، کنڀ، عضوا، بناوت، ساڄو، کاٻو، اڳتي پوئتي، ان باڊي پلان جي اڏوات کي سمجهڻ ايمبريولوجي جو ڪم آهي، ان تي ڪم ڪرڻ واري ايڊ ليوس هئا جيڪي مکين تي ڪم ڪندا آهن، هي ڪنھن مائيڪروپروسسر جي سرڪٽ جهڙو آهي جيڪو جينز کي خاص وقت ۾ آن يا آف ڪندا آهن، خاص موقعي تي خاص هدايتن جي جيڪڏهن ان دوران ڪجھ خرابي ٿي وڃي، تہ غلط جڳهن تي غلط وقت ۾ عضوا بہ اڳتي ايندا آهن.“

پر ان ڪمانڊر کي ڪمانڊ ڪير ڪندو آهي؟ جيڪڏهن هي سڀ ماڊيول آزاد آهن تہ پوءِ ڄنگهون مک جي مٿي تي ڇو ناهين پيدا ٿينديون يا انسانن ۾ اڳوٺا نڪ کان مختلف ڇو ناهين ريڪور ٿيڻ لڳندا؟ ان تي 1979ع ۾ ڪم ڪرڻ واري ايمبريولوجسٽ هئا جيڪي جرمني ۾ مکين تي ڪم ڪري رهيا هئا، انجي دلچسپي اهڙين مکين ۾ هئي جيڪي نارمل نہ هجن، انهن جي ڪم سان نقشو بنائڻ واري سيگمينٽيشن جينز دريافت ڪري ورتيون جيڪي باڊي پلان جي انفارميشن رکنديون هيون 

پر انهن جو ماسٽر ڪير آهي، انھن دريافت ڪيو تہ مٿو ھڪ اندروني جي پي ايس جي طرح ڪم ڪندو آهي، ۽ مک ۾ هر ڪاٽ جو الڳ ايڊريس ان مٿي جي حوالي سان آهي پر هڪ ايمبريو مٿي ۽ پڇ ۾ فرق ڪيئن ڪندو آهي؟ 

ان تي 1986ع کان 1990ع تائين نيسلين وولهارڊ ۽ انجي ساٿين جو پڌرو ٿيڻ واري ڪم ڪيترائي حصا جزا سڃاڻپ ڪري ورتا، 1986ع ۾ انجي هڪ شاگرد مک جي ايمبريو جي مٿي کان گهڻي ئي ننڍي سوئي جي مدد سان هڪ مائع جو ننڍڙو ڦڙو ڪڍيو، هڪ بنا مٿي جي مک جي ايمبريو ۾ انکي داخل ڪري ڇڏيو، هي خلياتي سرجري ڪم ڪري وئي، هڪ ننڍي ڦڙي جي سبب پڇ جي جڳھ تي انجو مٿو بڻجڻ لڳو

هاڻ اسانکي خبر آهي تہ ايمبيريوم اٺ اهڙا ڪيميڪل هوندا آهن ( گهڻا ڪري پروٽين آهن جيڪي اهو طئي ڪندا آهن) ڪيئن؟ آني ۾ هڪ گريڊينٽ جي مدد سان، هڪ طرف انجي مقدار وڌيڪ هوندي آهي جيڪا گهٽ ٿي ويندي آهي، هي سوپ هڪ ٿري ڊي پيٽرن بڻائيندو آهي، گهڻي ڪثافت واري جڳھ تي الڳ جين ايڪٽيويٽ هوندا آهن جڏهن تہ گهٽ واري تي الڳ ۽ ايئن مٿي ۽ پڇ جو ايڪسز ڊيفائن ٿي ويندو آهي 

هي عمل لامحدود ريڪرزن وارو آهي، مرغي يا آني واري مسئلو جو الٽيميٽم مٿي ۽ پڇ واري مکين کان آنا پيدا ٿيندا آهن جڏهن تہ مٿو ۽ پڇ هوندا آهن جن مان ايمبريو بڻجندو آهي، جنھن جو مٿو ۽ پڇ هوندا آهن جنھن سان مک بڻجندي آهي، جنھن جو مٿو ۽ پڇ هوندو آهي، ۽ ايئن سلسلو هلندو آهي، ماليڪيولر سطح تي، شروعاتي ايمبريو ۾ پروٽين هڪ جڳھ تي وڌيڪ جمع ٿيندي آهي، هي جينز کي ماٺ ڪرائيندا آهن يا فعال ڪندا آهن، ان سان مٿو ۽ پڇ جو ايڪسز بڻجندو آهي، هي جينز نقشو ساز جينز کي ايڪٽيويٽ ڪنديون آهن جيڪي حصا بڻائينديون آهن ۽ جسم وڏي حصن ۾ ورڇ ڪنديون آهن جن ۾ عضوا ۽ بناوت بڻجندو آهي، ۽ حصن واري جينز فعال ٿينديون آهن جيڪي پنهنجي روٽين هلائينديون آهن ۽ عضوا، بناوت ۽ حصا بڻجندا آهن 

اندازو آهي تہ انساني ايمبريو بہ تنظيم جا هي ٽي ليول رکندو آهي، مک جي طرح جينز شروعاتي ايمبريو کي منظم ڪندا آهن، مٿو ۽ پڇ، ساڄو ۽ کاٻو، اڳتي ۽ پوئتي، هي ڪيميائي گريڊي انٽ سان طئي ٿيندو آهي، ان کانپوءِ جين جي هڪ سيريز ايمبريو کي وڏي اسٽرڪچرل پارٽ ۾ ورڇ ڪري ڇڏيندي آهي، دماغ، پويان جي هڏي، ڍانچو، چمڙي، آنڊا وغيرھ، پوءِ عضوا بنائڻ واري جينز جي طرف کان حڪم عضوا بنائڻ جو ايندو آهي، آڳريون، اک، گڙدا جگر، ڦڦڙا

ڪيڙي کان لاروا، لاروا کان پوپٽ، پوپٽ مٽي ۾، گناھ يا قسمت؟ ميڪس ميولر جن 1885ع ۾ هي سوال ڪيو هو، هڪ صدي کانپوءِ بائيولوجسٽ انجو جواب ان طريقي سان ڏيڻ جي قابل ٿيا تہ جين کان جان تائين، جان کان جين تائين، هي جين جي فائرنگ آهي، هي جين جا راند آهن 

ايڪسز axis، سيگمنٽ segment، عضوو organ جي هي اڏاوت جينز جي ايڪشن جو هڪ ميل جول کان ٿيڻ واري سلسلي تي تابع آهي، پر ماهر جينات ايمبريولوجي جي ڊويلپمنٽ تڪميل کي ان کان وڌيڪ گهرائي ۾ ڄاڻڻ چاهين پيا، جين ڪيئن انفرادي خلي جي قسمت طئي ڪندا آهن؟ ٽائيم ۽ اسپيس ۾ هر خلي کي ڪيئن هدايتون ملنديون آهن تہ انھن کي ڇا ڪرڻو آهي، انجي لاءِ سڊني بريمر کي اهڙو جاندار گهرجي پيو جنهن جو هڪ هڪ خليو ڳڻجي وڃي سگهجي 

انسان جي جسم ۾ 37 ٽريلين خليا آهن، ۽ انجي قمست جو نقشو دنيا جي طاقتور ترين ڪمپويٽر کي قابو ۾ بہ نہ ايندو، برينر کي سادي جاندار جي ضرورت هئي، انھن زولوجي جون ڪتابتون مطالعو ڪري مٽي ۾ رهڻ واري هڪ سادي ترين جاندار جي چونڊ ڪئي، سي ايليگيانز جي قسم جو ساپو هن دنيا جي سمجھ کان ڪلف کولڻ جي جي چاٻي هو

هي ٻن قسم جو هوندو آهي، هڪ نر جنهن ۾ 559 خليا آهن، ٻيو اهو جيڪو نر ۽ مادي ٻهي هو(هرمافروڊائٽ) جنھن ۾ 1031 خليا آهن، ان تي برينر ۽ سلسٽن انکي پڙهندي وقت هڪ هڪ خليو ڳڻي ڪري ڪيترن ورهين تائين ٿڪائڻ واري ڪم جي مدد مان هڪ نقشو اڏوات ڪيو، اهڙو نقشو جڪيو سائنس جي تاريخ ۾ پهريان نہ هو، هي جاندار جي اڏوات جو نقشو هو، ان جاندار جي پهرين خلي کان آخري جسم تائين جو سفر جو نقشو هو، هاڻي خلي جي سڃاڻپ ۽ لائنيج تي تجربا شروع ٿي سگهن پيا 

ان خلياتي نقشي ۾ ڪيتريون شيون ظاهر هيون، 959 مان هر خليو گهڻي پريسائز طريقي سان سامهون ايندو هو، ٻارهن ڪلاڪ کانپوءِ فلاڻو خليو ورڇ ٿيندو، اڻيتاليھ ڪلاڪ کانپوءِ هي خليا نيورون بڻجندو، گڏ ڪلاڪ کانپوءِ هي نروس سسٽم سان جوڙي ويندو، ۽ سڄي عمر اهو ئي رهندو، عين انهي وقت خليو اهو ئي ڪندو هو، جينز ٻڌائيندا هيا تہ ڪڏهن ورڇ ٿيڻو آهي، ڪنهن پوزيشن تي وڃڻو آهي، ڇا شڪل اختيار ڪرڻي آهي، ڇا ڪردار ادا ڪرڻو آهي 

ايمرسن لکندا آهن”ان مان ڪا هسٽري نہ هئي، خالي بائيوگرافي هئي“ هڪ ساپي جي لاءِ انجي سڄي تاريخ هڪ خلي ۾ اچي وئي هئي، جيڪا هڪ خلياتي اوهان گذاري هئي، تاريخ بہ ۽ مستقبل بہ، هر خليو ڄاڻيندو هو تہ انکي ڇا بڻجڻو آهي ڇو جو جينز انکي ٻڌائينديون هيون، ان ساپي جي اناٽومي جينياتي ڪلاڪ ورڪ هئي ۽ ان کان سواءِ ڪجھ نہ، ڪو اسرار نہ، ڪو شڪ نہ، ڪا قسمت نہ، هڪ هڪ خليو ڪري ڪر، جاندار جينياتي هدايتن جي مطابق بڻجي ويندو هو 

جيڪڏهن پيدائش، پوزيشن، شڪل سائز ۽ سڃاڻپ حيران ڪندڙ هئي تہ ان سيريز ۾ گهڻو ڪجھ ۽ حيران ڪندڙ هو، موت جو پروگرام بہ، 1980ع جي ڏهاڪي ۾ ٿيڻ واري تجربن گهڻو ڪجھ ٻيو ٻڌائي رهيا هيا، 959 خلين واري ساپي ۾ 1090 خليا پيدا ٿيندا آهن، 131 اضافي خليا گم ٿي ويا هيا، هي ڊويلمپمنٽ تڪميل جي دوران پيدا ٿيندا هيا، پر ساپي جي ميچور ٿيندي ٿيندي مري ويندا هيا، سلسٽن ۽ هوروٽز جڏهن انجو نقشو بڻايو تہ خبر پئي تہ هي خليا بہ خاص وقت ۾ پيدا ٿيندا هيا، ۽ خاص وقت ۾ مري ويندا هيا، هي چونڊ صفائي هئي، بس ايئن ئي چانس تي نہ هو، پلان جي مطابق موت يا خودڪشي بہ جينياتي پروگرامنگ جو نتيجو هئي 

موت جي روٽين؟ ان کان پهريان موت ڪنھن زخم، ڪنهن ٽراما يا انفيڪشن جو نتيجو سمجهو ويندو هو، پر انهن مرڻ وارن ۾ ڪجھ بہ اهڙو نہ هو، انکان پهريان آسٽريلين پيٿالوجسٽ خلياتي موت جي هي قسم دريافت ڪئي هئي، ڪنٽرولڊ طريقي سان خارج ٿي وڃڻ، ان جي لاءِ اپوپٽوسس جو لفظ استعمال ڪيو ويو هو، يوناني لفظ جيڪو پتن جي ڇڻجڻ جي لاءِ استعمال ڪيو ويندو هو 

پر هي جينياتي موت ڇا هئي؟ انکي روڪجي وڃي سگهجي پيو؟ هوروٽز انتي تجربا جاري رکيا، ۽ انجي جينز دريافت ڪري ورتيون، ڇا انکي بند ڪري سگهجي ٿو؟ ڇا موت کي روڪجي وڃي سگهجي ٿو؟ 

ڪيترائي جينز خلياتي موت کي ريگوليٽ ڪندا هيا، جلد ئي انهن مان ڪيترا سڃاڻپ انساني ڪينسر جا قصوروارن ۾ ٿي وئي، انساني خليا بہ اهو جين رکندا هيا جيڪو اپوزپٽوسس جي عمل مان خلي کي موت تائين وٺي ويندا آهن، گهڻو ڪري جين قديم آهن، انھن جي بناوت ۽ فنڪشن مکين ۽ ساپن جي جينز جهڙو ئي آهي، 1985ع ۾ ڪينسر بائيولوجسٽ اسٽينلي ڪورسمائيز BCL2 نالي جين دريافت ڪئي جنھن جي خرابي رت جي سرطان جو ڪارڻ بڻبي هئي، هي اها ئي جين هئي جنهن کي هوروٽز جن سي ايليگان ساپي ۾ موت جي ريگوليشن جي طور تي دريافت ڪيو هو ۽ انکي ced9 چيو هو، هي ماري ڇڏڻ وارو پروٽين پيدا ڪري خلي کي ختم ڪندي آهي

 انساني خلي ۾ هي فعال ٿي وڃي تہ موت جو رستو روڪي ڇڏيندي آهي ۽ ايئن اهڙو خليو وجود ۾ ايندو آهي جيڪو مري ناهي سگهندو، هي ڪينسر جو خليو آهي، جاندار جي زندھ رهڻ جي لاءِ، موت زندگي آهي 

جڳھ، وقت، بناوت، شڪل ڪم، سائز، موت هي سڀ ملي ڪري جاندار بڻائيندا آهن، جان جا هي سڀهي فنڪشن جين مان آهن 

هلندڙ....

ملاپ - جين (13)

https://www.facebook.com/groups/ScienceJeDuniya/permalink/2713411838940890/