چمڙيءَ جي بيماري ڏَڍُ Eczema

چمڙيءَ جي بيماري ڏَڍُ Eczema 

”دريا خان سنڌي“

ڏَڍُ ايگزيما هڪ عام چمڙي جي بيماري آهي جيڪا چمڙي کي خارش، ڳاڙهو، سڪل ۽ تڪليف ڏيندڙ بڻائي ٿي. توهان وٽ ڪهڙي قسم جي ايگزيما آهي، اهو طئي ڪندو تہ ڪهڙو قسم جو داڻو ٿيندو ۽ جسم جي ڪهڙي حصي تي ظاهر ٿيندو.

ايگزيما کي ايٽوپڪ ڊرماتائٽس (Atopic Dermatitis) بہ چيو ويندو آهي. اهو گهڻو ڪري ٻالڪپڻ يا ننڍپڻ ۾ شروع ٿئي ٿو ۽ جواني تائين جاري رهي سگهي ٿو. پر ايگزيما ڪنهن بہ عمر جي ماڻهوءَ ۾ ٿي سگهي ٿي.

هتي اسان پڙهنداسين ان جا سبب، علاج جا طريقا ۽ بچاءُ جا طريقا.

ايگزيما جا سبب ڇا آهن؟

ايگزيما جو صحيح سبب اڃا مڪمل طور تي سمجهيو ناهي ويو آهي، پر محققن جو خيال آهي تہ اها مدافعتي نظام (Immune System) جي حد کان وڌيڪ سرگرم ٿيڻ سبب ٿيندي آهي.

ايگزيما جا دورا (flare-ups) گهڻو ڪري ڪري تڏهن ٿيندا آهن جڏهن چمڙي ٻاهرين تڪليف ڏيندڙ شين سان واسطو رکي ٿي، جنهن تي مدافعتي نظام وڌيڪ ردعمل ڏيکاري ٿو.

تحقيق ۾ اهو بہ ڏٺو ويو آهي تہ ڪجھ ماڻهن ۾ هڪ خاص پروٽين فلاگگرن (Filaggrin) گهٽ هوندو آهي، جيڪو چمڙي کي صحيح نمي برقرار رکڻ ۽ صحتمند رکڻ ۾ مدد ڪندو آهي.

ايگزيما جا ٽريگر- محرڪ (Triggers)

ايگزيما جو دورو ان وقت ٿيندو آهي جڏهن ان جي علامتن مان هڪ يا وڌيڪ ظاهر ٿين ٿيون. برطانيہ جي نيشنل هيلٿ سروس (NHS) موجب، ٻاهران ۽ اندريون ٻئي سبب ان جا محرڪ ٿي سگهن ٿا. عام محرڪ ۾ شامل آهن:

ڪلينزرز يا ڊٽرجنٽس ۾ ڪيميڪلز ۽ پريزرويٽو

خوشبوءَ واريون شيون 

سگريٽ جو دونهون

ٻاهريون الرجيون (جهڙوڪ پالن، فنگس، مٽي يا ڌوڙ جا ذرڙا)

گهڻا خارش ڪندڙ مواد (جهڙوڪ اُون)

مصنوعي ڪپڙا

گهڻو پگهر اچڻ

گرمي يا ٿڌ ۾ اوچتو تبديلي

ذهني دٻاءُ (Stress)

کاڌي جون الرجيون

جانورن جي وارن مان پيدا ٿيندڙ خشڪي 

ساهہ جون مٿيون بيماريون (جهڙوڪ زڪام وغيرھ)

ايگزيما جا قسم

ايگزيما جون ڪيتريون ئي قسمون آهن:

قسم لاڳاپيل علامتون

ايٽوپيڪ ڊرماتائٽس Atopic dermatitis سڪل، خارش ڪندڙ چمڙي ۽ ڳاڙها داڻا. هي سڀ کان عام قسم آهي.

رابطي واري چمڙي جي سوزش Contact dermatitis ڪنهن تڪليف ڏيندڙ يا الرجي پيدا ڪندڙ شيءَ سان واسطو ٿيڻ سبب ٿيندو آهي.

ڊيشائيڊروٽڪ ڊرماتائٽس Dyshidrotic dermatitis هٿن جي آڱرين، هٿن ۽ پيرن جي ترين تي ٿيندو آهي. چمڙي کي سڪل، پَٺي جهڙو، ڳاڙهو ۽ تڪليف ڏيندڙ بڻائي ٿو. عورتن ۾ گهڻي عام آهي.

نمولر ڊرماتائٽس Nummular dermatitis ڳاڙها، گول ۽ گهڻي ڀاڱي خارش ڏيندڙ داڻا. گهڻو ڪري هيٺين ٽنگن تي ٿين ٿا ۽ سڪل چمڙي سان لاڳاپيل هوندا آهن.

اسٽيسس ڊرماتائٽس Stasis dermatitis گهڻو ڪري هيٺين ٽنگن تي ٿيندو آهي ۽ رت جي گهٽ وهڪري سبب ٿيندو آهي.

ايگزيما جون علامتون

ايگزيما جي مکيہ علامتن ۾ شامل آهن:

خارش، سڪل ۽ ڪڙڇ ڦاٽل چمڙي

ڳاڙها يا ڀورا-سرمائي رنگ جا داڳ

ننڍڙا اُڀريل داڻا، جيڪي چمبڙڻ سان پاڻي ڇڏين ٿا

پيلا ۽ سُڪا ٺهڪيل پرت (infection انفيڪشن جي نشاني)

ڳاڙهي ۽ سور ڏيندڙ چمڙي

ٿلهي ۽ ڇلندڙ چمڙي

ايگزيما گهڻو ڪري هٿن، ٺونٺ جي اندر، گوڏن جي پٺيان، ڳچيءَ ۽ مٿاڇري تي ٿيندو آهي. اهو هٿ لاهڻ سان نٿو پکڙجي.

رات جو خارش وڌڻ سبب ننڊ ۾ بہ تڪليف ٿي سگهي ٿي. گهڻي خارش ڪرڻ سان چمڙي ڦاٽي سگهي ٿي ۽ انفيڪشن ٿي سگهي ٿو، جنهن لاءِ اينٽي بائيوٽڪ وٺڻ ضروري آهي.

ڪڏهن ڊاڪٽر کي ڏيکارجي؟

جيڪڏهن او ٽي سي (OTC) دوائن سان بہ آرام نہ اچي.

علامتون ننڊ ۾ تڪليف ڪن.

روزمرهہ جا ڪم متاثر ٿين.

چمڙي ڦاٽي يا پاڻي ڇڏڻ لڳي.

چمڙي گهڻي ٿلهي يا ڇلندڙ ٿي وڃي.

ايگزيما جو علاج

علاج قسم ۽ شدت تي دارومدار رکي ٿو. ڊاڪٽر يا ڊرماتولوجسٽ مختلف طريقا تجويز ڪري سگهن ٿا:

دوائون: اينٽي هسٽامائنز Antihistamines (جهڙوڪ Zyrtec, Benadryl, Allegra, Claritin) خارش گهٽ ڪن ٿا.

اسٽيرائيڊ ڪريمون Steroid creams (هائيڊروڪارٽيسون وغيرھ) ڳاڙهاڻ ۽ خارش گهٽائين ٿا.

گهڻي صورت ۾ ڊاڪٽر اورل ڪارٽيڪوسٽرائڊس يا اينٽي بايوٽڪ لکي سگهي ٿو.

مدافعتي دٻاءُ واريون دوائون Immunosuppressants بہ ڪڏهن ڏنا ويندا آهن، پر انهن جا وڏا سائيڊ افيڪٽس ٿي سگهن ٿا.

ٿراپي

هلڪي ٿراپي جيئن (فوٽو ٿراپي يو وي) روشني سان مدافعتي ردعمل گهٽايو ويندو آهي.

روزمرھ جي زندگي جون تبديليون

ذهني دٻاءُ گهٽايو (يوگا، ثالثي، موسيقي وغيرھ)

ٿڌي پٽي (Cold compress) استعمال ڪريو.

هلڪي گرم پاڻيءَ ۾ 15-20 منٽ لاءِ وهنجڻ سان آرام ملي سگهي ٿو.

متبادل علاج

جڙي ٻوٽين وارا تيل (ناريل، سورج مُکهي، بوراچ، پرائم روز)

چانھ (Green, Black يا Oolong)

ايگزيما جي سڃاڻپ 

گهڻو ڪري ڊاڪٽر چمڙي ڏسي ۽ علامتن بابت پڇي سڃاڻپ ڪندا آهن.

ڪڏهن چمڙي جي بايوپسي ڪئي ويندي آهي.

پيچ ٽيسٽ Patch Test بہ ٿي سگهي ٿو تہ جيئن الرجي جا سبب معلوم ٿين.

ايگزيما جا خطرا 

ٻار جيڪي ڌمي يا گهڻي بخار ۾ مبتلا هجن.

ٽيھ 30 سال کان گهٽ عمر ۾ اهڙيون الرجيون ٿيڻ.

خانداني تاريخ (Family History) هئڻ.

پيچيدگيون

ننڊ جا مسئلا

چمڙي جون انفيڪشنون

ٻارن ۾ ڌمو ۽ گھڻي بخار جو خطرو وڌڻ

سخت خارش سبب ٿلهي ۽ سخت چمڙي

گهڻي قسم جا ايگزيما ٿيڻ

ايگزيما کان بچاءُ

ذهني دٻاءُ گهٽايو

محرڪ کان پاسو ڪريو

چمڙي کي صاف ۽ نمي وارو رکو

گهڻو گرم پاڻيءَ ۽ گھڻو وقت ونجهڻ کان پاسو ڪريو 

خوشبوءَ ۽ رنگ کان پاڪ شين جو استعمال ڪريو

ڊاڪٽر جون ڏسيل دوائون صحيح وقت تي وٺو

چمڙي کي نہ چمرايو

ايگزيما بابت 

ايگزيما جو ڪو پڪو علاج ناهي، پر صحيح علاج ۽ خيال سان ان کي سنڀالجي سگهي ٿو.

گهڻن ماڻهن ۾ وقت سان گڏ ان جون علامتون گهٽجي وينديون آهن، پر جيڪڏهن علامتون وڌي رهيون آهن تہ ڊاڪٽر سان صلاح ڪرڻ بهتر آهي.

چمڙيءَ جي بيماري مٺي خارش

https://www.facebook.com/share/p/15vbpCuVHE/