زندگي جي تابعداري

زندگي جي تابعداري

”دريا خان“

زندگي جي تابعداري ڪهڙين شين تي آهي، ڪنھن ننڍي ٻار کان پڇا ڪجي تہ انجو جواب هوندو کير، پر ڪنھن سائنس جي شاگرد کان پڇا ڪجي تہ انجو جواب هوندو ”غذائي ڪيميا“ جي بلڪل

ڇا زندگي جي تابعداري ڪيميا تي آهي،

ڇا هر جاندار خالي ڪيميائي ڏيتي ليتي سبب ئي زندھ آهي، جي ها، انساني جسم ۾ جڳھ جڳھ اربين کربين ڪيميائي Interactions ڏيت ليت مسلسل ٿيندا رهندا آهن، جن مان آئون ۽ اوهان واقفيت ناهيون پر حياتياتدان ضروري واقفيت آهن، سندن موجب اسانجي زندگي ڪاربن Molecule ذرن جي وچ ۾ اربين ڪيميائي ڏي وٺ جي هيٺ جوڙيل آهي، جاندارن ۾ ٿيڻ واري ان ڪيميائي ڏيتي ليتي کي هڪ خاص گڏيل نالو ڏنو ويو آهي، جنھن کي اسان انگريزي ۾ ”ميٽابولزم“ چوندا آهيون ميٽابولزم جي دوران ڪٿي اسانجو جسم غذا مان حاصل ٿيڻ واري ماليڪيولز کي ٽوڙي ڪري توانائي حاصل ڪندو آهي، تہ ڪٿي انھن ننڍن ماليڪيولن کي جوڙي ڪري هڪ وڏي ماليڪيول ۾ تبديل ڪندو آهي، اهوئي وڏا ماليڪيولز ڪڏهن پروٽين جا هوندا آهن تہ ڪڏهن چرٻي جا، اهوئي ڪيميائي ڏيتي ليتي جنھن ۾ وڏا ماليڪيول ٽٽي ڪري ننڍن ماليڪيولن ۾ تبديل ٿيندا آهن، انھن کي”ڪيٽابولزم“ چيو ويندو آهي، بلڪل انھي طرح جن ڪيميائي ڏي وٺ ۾ ننڍن ماليڪيول کي پاڻ ۾ جوڙي ڪري وڏا ماليڪيول بڻايا ويندا آهن، انھن کي”اينابولزم“ جو نالو ڏنو ويو آهي، هاڻي هلون ٿا هڪ هڪ ڪري انھن ٻنھي طرح جي ڏيتي ليتي تي تفصيلي روشني وجهون ٿا، ۽ اهو سمجھڻ جي ڪوشش بہ ڪيون ٿا تہ ڇا زندگي واقعي ڪيميائي ڏيتي ليتي جي هيٺ آهي،

ڪيٽابولزم Catabolism 

اسان مٿي بيان ڪري آيا آهيون تہ ڪيٽابولزم چورائڻ واري ڪيميائي ڏيتي ليتي جو مقصد وڏي ماليڪيول کي ننڍن ماليڪيول ۾ ٽوڙي ڪري انھن مان توانائي حاصل ڪرڻ هوندو آهي، پر اوهانجي ذهن ۾ اهو سوال بہ اُڀري رهيو هوندو تہ آخر هي ڪيٽابلوزم، انساني جسم جي ڪھڙي حصي ۾ سڀ کان وڌيڪ هوندو آهي. انجو سولو جواب اهو آهي تہ هاضمي واري نظام ۾ شامل ڪجھ عضوا جيئن منھن، معدو، ننڍا ۽ وڏا آنڊا ڪيٽابولزم جون قدرتي فيڪٽريون آهن، اسان جي غذا يا ٻيو ڪجھ جيڪو اسان کائيندا آهيون، انھن ۾” ڪاربوهائيڊريٽس“ چورائڻ وارا وڏا ماليڪيول يعني پروٽين ۽ چرٻي جو وڏو انگ موجود هوندو آهي، هاضمي واري نظام ۾ شامل عضوا ڪاربو هائيڊريٽس جي انھن وڏن ماليڪيول جي ننڍن ماليڪيولز يعني گلوڪوز ۾ ٽوڙيندا آهن، جنھن جي نتيجي ۾ توانائي جي وڏي کيت حاصل ٿيندي آهي، اها ئي توانائي آهي. جنھن کي اسان گھمندي ڦرندي استعمال ڪندا آهيون بلڪل انھي طرح اسانجي غذا ۾ شامل پروٽين جي وڏي ماليڪيولز کي هاضمي واري نظام جا عضوا ننڍن ماليڪيولز يعني امائنو ايسڊ ۾ تبديل ڪري وجھندا آهن. اهوئي سڀ ننڍا ماليڪيولز جيئن امائنو ايسڊز ۽ گلوڪوز ننڍي آنڊن مان گذر ڪندا آهن. انھن آنڊن سان لاڳاپيل رت جون رڳون انھن ماليڪيولن کي جگر تائين پھچائي ڇڏينديون آهن.

اينابولزم Anabolism 

جنھن ريت اسڪولن جي ليبارٽري ۾ ڪيترا ئي ڪيميائي مادا موجود هوندا آهن بلڪل انهي طرح هاضمي واري نظام مان ٺهندڙ مختلف قسمن جا ننڍا ماليڪيول جگر ۾ گڏ ٿيندا رهندا آهن، جگر انساني جسم جو سڀ کان اهم ڪيميائي فيڪٽري بہ آهي. جتان کان جسم جي سڀني خليات کي ضرورت موجب انھن گڏ ٿيل ماليڪيولز جي ڏي وٺ ٿيندي رهندي آهي. اوهان سوچي رهيا هوندو تہ اينابولزم جو ٽيگ تہ لڳايو آهي پر اڃان تائين ان بابت ناهي ٻڌايو، اينابولزم جھڙي ڪيميائي ڏيتي ليتي جسم ۾ هوندا ڪٿي آهن، انجو جواب آهي خلي Cell ۾. جي بلڪل خلي جي اندر اينابولزم ۽ ان جھڙا ڪيميائي ڏيتي ليتي هوندا آهن، جگر کان ايندڙ ننڍڙن امائنو ايسڊز کي ملائي ڪري، خليو پنھنجي ضرورت موجب وڏا ماليڪيول پروٽين ٺاهيندو آهي. خليو انھن پروٽين کي ٽپال پيغام جي ڏي وٺ ۾ بہ استعمال ڪندو آهي. ۽ انھن وسيلي پنھنجي مخصوص اندروني حصن يعني عضون Organelles تائين هدايتون پهچائيندو آهي تہ انھن کي ڇا ڪرڻ گھرجي، ۽ ڪٿي وڃڻ گھرجي، انکان سواءِ بہ پروٽين ڪيترن ئي ڪمن لاءِ استعمال ڪيا ويندا آهن.